ذات الریه (پنومونی) عفونتی است که کیسه های هوایی یک یا هر دو ریه را ملتهب می کند. کیسه های هوا ممکن است با مایع یا چرک (مواد چرکی) پر شود و باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و مشکل در تنفس شود. ارگانیسم های مختلفی از جمله باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می توانند باعث ذات الریه شوند.
پنومونی می تواند از شدت خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال، افراد بالای 65 سال و افرادی که مشکلات سلامتی یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند جدی‌تر است.
علائم ذات الریه
علائم و نشانه های ذات الریه بسته به عواملی مانند نوع میکروب عامل عفونت، سن و سلامت کلی شما از خفیف تا شدید متفاوت است. نشانه‌های خفیف اغلب شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، اما طولانی‌تر هستند.
علائم و نشانه های پنومونی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد قفسه سینه
- سردرگمی یا تغییرات در آگاهی ذهنی (در بزرگسالان 65 سال و بالاتر)
- سرفه که ممکن است خلط ایجاد کند
- خستگی
- تب، تعریق و لرز لرزان
- دمای بدن کمتر از حد طبیعی (در بزرگسالان بالای 65 سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف)
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- تنگی نفس
نوزادان و خردسالان ممکن است هیچ علامتی از عفونت نشان ندهند. یا ممکن است استفراغ کنند، تب و سرفه داشته باشند، بیقرار یا خسته و بدون انرژی به نظر برسند، یا در تنفس و غذا خوردن مشکل داشته باشند.
علت ذات الریه
بسیاری از میکروب ها می توانند باعث ذات الریه شوند. شایع ترین باکتری ها و ویروس ها در هوایی که تنفس می کنیم هستند. اما گاهی اوقات این میکروب ها می توانند بر سیستم ایمنی شما غلبه کنند، حتی اگر سلامتی شما به طور کلی خوب باشد.
ذات الریه بر اساس انواع میکروب هایی که باعث آن می شوند و محل ابتلا به عفونت طبقه بندی می شود.
پنومونی اکتسابی از جامعه
پنومونی اکتسابی از جامعه شایع ترین نوع پنومونی است. در خارج از بیمارستان ها یا سایر مراکز مراقبت های بهداشتی رخ می دهد. ممکن است ناشی از:
باکتری ها : شایع ترین علت پنومونی باکتریایی در ایالات متحده استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع ذات الریه می تواند به خودی خود یا پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد.
موجودات شبیه باکتری : مایکوپلاسما پنومونیه نیز می تواند باعث ذات الریه شود. معمولاً علائم خفیف‌تری نسبت به سایر انواع پنومونی ایجاد می‌کند.
قارچ: این نوع ذات الریه در افرادی که مشکلات سلامتی مزمن یا سیستم ایمنی ضعیف دارند و در افرادی که دوزهای زیادی از ارگانیسم ها را استنشاق کرده اند، بیشتر دیده می شود.
ویروس ها: از جمله COVID-19. برخی از ویروس هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می توانند باعث ذات الریه شوند. ویروس ها شایع ترین علت ذات الریه در کودکان زیر 5 سال هستند.
پنومونی اکتسابی در بیمارستان
برخی از افراد در طول بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری دیگری به ذات الریه مبتلا می شوند. ذات الریه اکتسابی در بیمارستان می تواند جدی باشد زیرا باکتری های ایجاد کننده آن ممکن است در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم تر باشند و افرادی که به آن مبتلا می شوند قبلاً بیمار هستند. افرادی که روی دستگاه‌های تنفسی (تهویه‌ها) که اغلب در بخش‌های مراقبت‌های ویژه استفاده می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع ذات‌الریه هستند.
پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی
پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی یک عفونت باکتریایی است که در افرادی که در مراکز مراقبت طولانی مدت زندگی می کنند یا در کلینیک های سرپایی از جمله مراکز دیالیز کلیه تحت مراقبت قرار می گیرند، رخ می دهد. مانند ذات الریه اکتسابی بیمارستانی، پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی نیز می تواند توسط باکتری هایی ایجاد شود که نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم تر هستند.
پنومونی آسپیراسیون
پنومونی آسپیراسیون زمانی رخ می دهد که غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق را به ریه های خود وارد می کنید. اگر چیزی رفلکس طبیعی تهوع شما را مختل کند، مانند آسیب مغزی یا مشکل بلع، یا استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مخدر، آسپیراسیون احتمال بیشتری دارد.
عوامل خطر ذات الریه
ذات الریه می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. اما دو گروه سنی در بالاترین خطر عبارتند از:
- کودکانی که 2 سال یا کمتر دارند
- افرادی که 65 سال یا بیشتر سن دارند
سایر عوامل خطر عبارتند از:
در بیمارستان بستری شدن: اگر در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان هستید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه هستید، به خصوص اگر روی دستگاهی هستید که به شما کمک می کند نفس بکشید (وننتیلاتور).
بیماری مزمن: در صورت ابتلا به آسم، بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) یا بیماری قلبی، احتمال ابتلا به ذات الریه بیشتر است.
سیگار کشیدن: سیگار به دفاع طبیعی بدن شما در برابر باکتری ها و ویروس هایی که باعث ذات الریه می شوند آسیب می رساند.
سیستم ایمنی ضعیف یا سرکوب شده: افرادی که مبتلا به اچ آی وی/ایدز هستند، پیوند عضو انجام داده اند یا شیمی درمانی یا استروئیدهای طولانی مدت دریافت می کنند در معرض خطر هستند.
تشخیص ذات الریه
تشخیص ذات‌الریه معمولاً شامل ترکیبی از بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی است. در اینجا یک توضیح جامع‌تر آورده شده است:
تاریخچه پزشکی و معاینه پزشکی
سابقه پزشکی: پزشک در مورد علائم شما، مدت زمان بروز آنها، و سابقه بیماری‌های زمینه‌ای سوال می‌کند. همچنین از سابقه واکسیناسیون شما، به ویژه واکسن آنفولانزا و پنوموکوک، جویا می‌شود.
معاینه فیزیکی: پزشک با گوشی پزشکی به صدای ریه‌های شما گوش می‌دهد تا صداهای غیرطبیعی مانند خرخر، خس‌خس، و کاهش صدای تنفس را بررسی کند. همچنین علائم حیاتی مانند تب، ضربان قلب و میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند.
آزمایش‌های تشخیصی:
- رادیوگرافی قفسه سینه: این آزمایش تصویربرداری، که معمولاً اولین قدم برای تشخیص ذات‌الریه است، به پزشک کمک می‌کند تا التهاب و تراکم را در ریه‌ها مشاهده کند. رادیوگرافی قفسه سینه می‌تواند نشان دهد که کدام قسمت از ریه درگیر شده و شدت عفونت چقدر است.
- آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که آیا عفونت وجود دارد و اینکه آیا سطح گلبول‌های سفید خون بالا رفته است یا خیر. همچنین، کشت خون می‌تواند نوع باکتری یا ویروس عامل عفونت را مشخص کند.
- آزمایش خلط: در صورت وجود خلط، آزمایش خلط می‌تواند به شناسایی عامل عفونت (باکتری، ویروس یا قارچ) کمک کند. این آزمایش همچنین می‌تواند در تعیین حساسیت میکروب به آنتی‌بیوتیک‌ها مفید باشد.
- پالس اکسی‌متری: این آزمایش ساده میزان اکسیژن موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. کاهش سطح اکسیژن خون می‌تواند نشانه‌ای از ذات‌الریه شدید باشد.
- سی تی اسکن قفسه سینه: اگر رادیوگرافی قفسه سینه نتایج مبهمی داشته باشد یا پزشک بخواهد اطلاعات بیشتری در مورد شدت و گسترش عفونت به دست آورد، ممکن است سی تی اسکن تجویز شود. سی تی اسکن تصاویری دقیق‌تر از ریه‌ها ارائه می‌دهد.
نکاتی در مورد تشخیص
ذات‌الریه پنوموکوکی: معمولاً با تب بالا، لرز، درد قفسه سینه و سرفه همراه است. رادیوگرافی قفسه سینه معمولاً نواحی متراکم در ریه را نشان می‌دهد.
ذات‌الریه مایکوپلاسما: علائم این نوع ذات‌الریه معمولاً خفیف‌تر هستند و ممکن است شامل تب کم، سرفه خشک و سردرد باشد. این نوع ذات‌الریه را گاهی “ذات‌الریه سرپایی” می‌نامند.
ذات‌الریه ویروسی: معمولاً با علائمی شبیه سرماخوردگی و آنفولانزا، مانند تب، سرفه، آبریزش بینی و بدن درد شروع می‌شود. تشخیص این نوع ذات‌الریه ممکن است دشوارتر باشد.
ذات‌الریه آسپیراسیون: در افرادی که مشکل بلع دارند یا دچار استفراغ شده‌اند، ممکن است ایجاد شود. در این نوع ذات‌الریه، محتویات معده وارد ریه‌ها می‌شوند.
درمان ذات الریه
بسیار خوب، بیایید در مورد درمان ذات‌الریه صحبت کنیم. درمان ذات‌الریه به نوع عفونت (باکتریایی، ویروسی، قارچی)، شدت بیماری، سن و وضعیت سلامت کلی بیمار بستگی دارد. در اینجا به طور کلی به روش‌های درمانی می‌پردازیم:
1. درمان‌های دارویی:
آنتی‌بیوتیک‌ها:
برای ذات‌الریه باکتریایی: آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای اصلی برای درمان ذات‌الریه باکتریایی هستند. پزشک بر اساس نوع باکتری مشکوک و شدت بیماری، آنتی‌بیوتیک مناسب را انتخاب می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند به صورت خوراکی، تزریقی یا وریدی تجویز شوند.
انواع رایج آنتی‌بیوتیک‌ها: پنی‌سیلین‌ها، سفالوسپورین‌ها، ماکرولیدها و تتراسایکلین‌ها.
2. داروهای ضد ویروس
برای ذات‌الریه ویروسی: داروهای ضد ویروس معمولاً برای موارد شدید ذات‌الریه ویروسی استفاده می‌شوند، به ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا کسانی که در معرض خطر عوارض هستند.
مثال‌ها: اوسلتامیویر و زانامیویر (برای آنفولانزا)
3. داروهای ضدقارچ
برای ذات‌الریه قارچی: داروهای ضد قارچ برای درمان عفونت‌های قارچی ریه تجویز می‌شوند. این نوع ذات‌الریه معمولاً در افراد با سیستم ایمنی ضعیف دیده می‌شود.
مثال‌ها: آمفوتریسین B، فلوکونازول، ایتراکونازول
4. داروهای ضد سرفه:
برای تسکین سرفه: داروهای ضد سرفه می‌توانند به تسکین سرفه خشک یا آزاردهنده کمک کنند، اما به طور کلی برای سرفه‌های تولیدی (خلط دار) توصیه نمی‌شوند، زیرا سرفه به پاکسازی ریه‌ها کمک می‌کند.
5. داروهای تب بر و مسکن‌ها:
برای کاهش تب و درد: داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش تب و تسکین دردهای بدن تجویز می‌شوند.
2. درمان‌های حمایتی:
استراحت: استراحت کافی به بدن شما کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند و سریع‌تر بهبود یابد.
هیدراتاسیون: مصرف مایعات فراوان (آب، آب میوه، دمنوش‌ها) به رقیق شدن ترشحات ریوی و جلوگیری از کم آبی بدن کمک می‌کند.
اکسیژن درمانی: در موارد شدید ذات‌الریه که سطح اکسیژن خون پایین است، اکسیژن درمانی ممکن است ضروری باشد. اکسیژن می‌تواند از طریق ماسک یا لوله بینی تجویز شود.
فیزیوتراپی تنفسی: در برخی موارد، فیزیوتراپی تنفسی می‌تواند به پاکسازی ترشحات ریوی کمک کند و تنفس را بهبود بخشد. این شامل تکنیک‌هایی مانند سرفه کردن موثر، تمرینات تنفسی و ضربه زدن به قفسه سینه است.
بستری در بیمارستان: در موارد شدید ذات‌الریه، به ویژه در افراد مسن، نوزادان یا افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، بستری شدن در بیمارستان ممکن است ضروری باشد تا مراقبت‌های پزشکی ویژه و نظارت دقیق ارائه شود.
3. درمان های خاص
ذات‌الریه آسپیراسیون: درمان این نوع ذات‌الریه شامل درمان عفونت و اقدامات لازم برای جلوگیری از آسپیراسیون مجدد است.
درمان ذات‌الریه ناشی از مواد شیمیایی: درمان شامل خارج کردن فرد از معرض مواد شیمیایی و مدیریت عوارض تنفسی است.
مراقبت های خانگی:
استراحت کافی: از فعالیت زیاد خودداری کنید و استراحت کنید.
مصرف مایعات فراوان: برای جلوگیری از کم آبی بدن و رقیق شدن ترشحات ریوی، مایعات فراوان بنوشید.
مصرف داروهای تجویز شده: داروهای تجویز شده توسط پزشک را طبق دستور مصرف کنید.
مراقبت از علائم: مراقب علائم خود باشید و در صورت بدتر شدن یا بروز علائم جدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض ذات الریه
حتی با درمان، برخی از افراد مبتلا به پنومونی، به ویژه آنهایی که در گروه های پرخطر قرار دارند، ممکن است عوارضی را تجربه کنند، از جمله:
باکتری در جریان خون (باکتریمی): باکتری هایی که از ریه های شما وارد جریان خون می شوند می توانند عفونت را به سایر اندام ها گسترش دهند و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
دشواری در تنفس: اگر ذات الریه شما شدید است یا بیماری های مزمن زمینه ای ریوی دارید، ممکن است در تنفس اکسیژن کافی مشکل داشته باشید. ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و استفاده از دستگاه تنفس (تهویه) در حین بهبود ریه داشته باشید.
تجمع مایع در اطراف ریه ها (پلورال افیوژن): ذات الریه ممکن است باعث ایجاد مایع در فضای نازک بین لایه های بافتی شود که ریه ها و حفره قفسه سینه (پلور) را پوشانده است. اگر مایع عفونی شود، ممکن است لازم باشد آن را از طریق لوله قفسه سینه تخلیه کنید یا با جراحی خارج کنید.
آبسه ریه: اگر در یک حفره در ریه چرک ایجاد شود، آبسه ایجاد می شود. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود. گاهی اوقات برای برداشتن چرک به جراحی یا تخلیه با یک سوزن یا لوله بلند در آبسه نیاز است.
پیشگیری از ذات الریه
برای کمک به پیشگیری از ذات الریه:
واکسن بزنید: واکسن هایی برای پیشگیری از برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا در دسترس هستند. در مورد دریافت این واکسن ها با پزشک خود صحبت کنید. دستورالعمل های واکسیناسیون در طول زمان تغییر کرده است، بنابراین مطمئن شوید که وضعیت واکسیناسیون خود را با پزشک خود بررسی کنید، حتی اگر به یاد داشته باشید که قبلا واکسن ذات الریه دریافت کرده اید.
مطمئن شوید که کودکان واکسینه می شوند: پزشکان یک واکسن متفاوت پنومونی را برای کودکان کمتر از 2 سال و برای کودکان 2 تا 5 ساله که در معرض خطر بیماری پنوموکوک هستند توصیه می کنند. کودکانی که در یک مرکز مراقبت از کودکان گروهی حضور دارند نیز باید واکسن را دریافت کنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان بزرگتر از 6 ماه توصیه می کنند.
بهداشت را خوب رعایت کنید: برای محافظت از خود در برابر عفونت های تنفسی که گاهی منجر به ذات الریه می شود، دست های خود را مرتب بشویید یا از ضدعفونی کننده های الکلی استفاده کنید.
سیگار نکشید: سیگار به دفاع طبیعی ریه های شما در برابر عفونت های تنفسی آسیب می رساند.
سیستم ایمنی خود را قوی نگه دارید. به اندازه کافی بخوابید، به طور منظم ورزش کنید و یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
